يکي از شديدترين دردهايي که انسانها همواره با آن روبرو بوده اند درد زايمان است که اغلب خانم ها براي رهايي از اين درد، سزارين انتخابي را جايگزين زايمان طبيعي مي کنند در حالي که فقط 15 درصد از زايمان ها نياز به سزارين دارد و آن هم فقط در مواردي که سلامت مادر يا جنين يا هر دو در معرض خطر است به عنوان روش نجات بخش استفاده مي شود.
در آمريکا و کشورهاي غربي آمار سزارين از 4.5 درصد در سال 1965 به 25 دصد در سال 1998 افزايش يافت ولي از آن به بعد آمار سزارين اندکي کاهش و يا تقريبا ثابت مانده است در حالي که در کشور ايران سير صعودي عمل سزارين همچنان رو به افزايش است. به طوري که استانهاي قم با 44.5 درصد و اصفهان با 44 درصد و تهران با36 درصد مقام هاي اول تا سوم را دارند و استانهاي ايلام و هرمزگان با 8.5 درصد و سيستان و بلوچستان با 4.3 درصد کمترين ميزان سزارين را در کشور ايران دارند.
از عوامل مؤثر در افزايش سزارين مي توان به موارد زير اشاره کرد:
1- ترس بيماران از درد زايمان
2- مطمئن نبودن از پايان و نتيجه زايمان ( آيا در پايان با وجود تحمل درد زايمان انجام مي شود يا مجبور به سزارين مي شود ؟)
3- مسائل قانوني که پزشک را مجبور به دخالت در امر زايمان مي کند ( زيرا در صورت بروز اختلال در سلامت مادر يا جنين، پزشک مقصر شناخته مي شود )
4- افزايش سن ازدواج
5- کاهش تعداد زايمان ها
6- استفاده از دستگاههاي الکترونيکي مانيتورينگ جنين که اشکالات جنين را زودتر مشخص مي کنند
7- تصور اينکه ضريب هوشي نوزادن سزاريني بالاتر از نوزادان طبيعي است
ما براي خانمهاي حامله انتخاب سومي پيشنهاد مي کنيم به نام زايمان طبيعي بدون درد.
اين نوع از زايمان در کشورهاي پيشرفته از سي سال پيش اجرا مي شود.
روشهاي زايمان بدون درد به دو دسته تقسيم مي شوند:
1- روشهاي غيردارويي
2- روشهاي دارويي
روشهاي غير دارويي: سايکويروفيلاکس يا روش لاماز، تمرکز، موزيک، گياه درماني، طب سوزني، تحريک الکتريکي پوست، هيپنوتيزم، ورزش، گرما، آب درماني، زايمان در آب، تغيير مکرر حالت زائو، دعا، انرژي درماني، حمايت اجتماعي و حضور همسر دراتاق زايمان
روشهاي دارويي: استنشاق گازهاي بيهوشي، داروهاي عضلاني و وريدي، تزريق پوستي آب مقطر، بي حسي از ناحيه کمر ( اسپينال و اپي دورال )، ترزيق مواد بي حس کننده داخل کانال زايمان (پاراسرويکال و پودندال بلوک)
روشي که ما به زنان حامله پيشنهاد مي کنيم:
1- آموزش بيمار و آماده سازي رواني بيمار که از شش هفته قبل از زايمان شروع مي شود و توصيه مي شود که اين کار توسط متخصصين زنان، ماماها، و پرسنل مراکز بهداشتي که آموزش لازم را ديده باشند انجام شود.
در اين روش با آموزش صحيح نحوه تنفس، تمرکز و کاهش اضطراب حين زايمان و آشنايي با مراحل زايمان، درد بيمار کاهش مي يابد
2- استفاده از حضور همراه بر بالين بيمار
3- بکار گيري گاز انتونوکس Entonox
4- تجويز پتدين
5- در صورت نياز تزريق فنتانيل در کمر بيمار ( اسپينال يا اپي دورال آنالرژيا )
گاز انتونوکس Entonox
براي اولين بار در سال 1965 گاز Entonox تهيه شد. Entonox گازي بي رنگ و بي بو و مخلوطي از گازهاي اکسيژن و گاز اکسيد نيترو با غلظتهاي مساوي است.
خاصيت ضد درد آن مربوط به جزء اکسيد نيترو آن است و غلظت بالاي اکسيژن در آن باعث بهبود اکسيژن گيري بافتي مي شود.
15 ثانيه پس از استنشاق، گاز اکسيد نيترو وارد مغز و نخاع مي شود و 30 ثانيه بعد از استنشاق از طريق تضعيف مراکز مغزي و افزايش آندروفينها باعث بي دردي، آرامش، عدم توجه به محيط اطراف و تا حدي سرخوشي در فرد مي شود و تا 45 ثانيه پس از استنشاق اثر آن به حداکثر مي رسد و پس از قطع گاز سريع اثراتش حذف مي شود.
ميزان خاصي براي تجويز ندارد و خطر مسمويت بيش از حد نيز وجود ندارد. Entonox را در هر مرحله اي از زايمان که مايل باشند مي توانند استفاده کنند به اين صورت که بيمار ماسک را جلوي دهان خود گرفته و منظم تنفس مي کند و با اتمام درد آن را از روي دهان خود برمي دارد و جريان گاز قطع مي شود.
بهتر است بيمار بين انقباضات، مقدار کافي آب مزه مزه کند تا دهان خود را مرطوب نگه دارد.
اگر Entonox نتوانست درد بيمار را کاهش دهد و بيمار مايل باشد مي تواند از روش ديگري براي بي دردي استفاده کند.
مزاياي انتونوکس Entonox:
1- استفاده از آن آسان استپ
2- تحت کنترل بيمار است
3- اثر آن طولاني مدت در بدن باقي نمي ماند
4- باعث کاهش درد مي شود
5- اکسيژن دارد که براي جنين مفيد است
معايب انتونوکس Entonox:
1- يک مسکن متوسط است و بي دردي کامل نمي دهد
2- در بعضي بيماران باعث تهوع، سرگيجه خفيف و خشکي دهان مي شود
3- در بيماران با مشکلات مغزي بايد با مشورت پزشک مصرف شود
بسياري از خانمهاي جوان از مزايا و نحوه زايمان بدون درد اطلاعات کافي ندارند به همين دليل با استرس به مسأله زايمان مي نگرند ککه همين امر در سخت شدن زايمان تأثير زيادي دارد و يا اينکه اصرار دارند که فرزند خود را از طريق سزارين به دنيا آورند که عوارض فراواني را دارد.
پيشنهاد ما انتخاب زايمان بدون درد است. روشي نوين و مناسب براي خانمهاي جوان تا بدون دغدغه خاطر و بدون تحمل درد زايماني سالم و بدون خطر داشته باشند
منبع: نشريه نگارستان – نشريه محلي شهرستان سيرجان – شماره 490 - گفتگو با دکتر محبوبه ابراهيم نژاد ، متخصص زنان و زايمان